รู้และเข้าใจ…โรคซึมเศร้า

ในโลกที่เต็มไปด้วยปัญหาและสถานการณ์ตึงเครียด อาจกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ความรู้สึกของผู้คนในปัจจุบันได้ เช่น ซึมเศร้า เบื่อหน่าย วิตกกังวล หงุดหงิด เป็นต้น ซึ่งหลายคนสงสัยว่าการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์นั้นจะเป็นโรคซึมเศร้าหรือไม่

อารมณ์เศร้าเป็นอารมณ์ธรรมชาติที่เกิดขึ้นได้ในมนุษย์ แต่ถ้าหากอารมณ์เศร้าคงอยู่เป็นเวลานาน และไม่ได้รับการแก้ไข มีโอกาสก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย โดยจะทำให้เกิดการเสียสมดุลของสารเคมีในสมอง ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทที่มีผลต่ออารมณ์เศร้าของมนุษย์ ก่อให้เกิดเป็น “โรคซึมเศร้า” ได้

โรคซึมเศร้าคืออะไร ?

จากการศึกษาทางการแพทย์ในปัจจุบันพบว่า โรคซึมเศร้าเกิดจากความไม่สมดุลของสารสื่อประสาทในสมอง 3 ชนิด ได้แก่ ซีโรโทนิน นอร์เอพิเนฟริน และโดปามีน ทำให้ส่งผลกระทบต่ออารมณ์ ความคิดและพฤติกรรม ซึ่งจะต่างจากอารมณ์เศร้าตามปกติที่สามารถหายได้เองเมื่อความเครียดหมดไป

ดังนั้น เมื่อโรคซึมเศร้ามีเหตุมาจากการเปลี่ยนแปลงภายในร่างกาย จึงมีความจำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างเหมาะสมเช่นเดียวกับโรคทางกายอื่น ๆ ไม่สามารถหายเองได้

ปัจจุบันโรคซึมเศร้าเกิดขึ้นกับผู้คนจำนวนไม่น้อย บางคนเป็นโดยที่ตนเองไม่ทราบ บางคนเข้าใจว่าเป็นเพราะคิดมากไปเอง ทำให้ไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสมและทันท่วงที

โรคซึมเศร้ามีอาการอย่างไร ?

• รู้สึกเศร้า หดหู่ ท้อแท้ ร้องไห้โดยไม่ทราบสาเหตุ กังวลหรือหงุดหงิดมากจนเกินไป จนส่งผลกระทบต่อหน้าที่การงาน ความสัมพันธ์ต่อคนรอบข้าง หรือสูญเสียความสามารถในการดูแลตนเอง
• สูญเสียความสนใจในหลายกิจกรรม ไม่อยากทำสิ่งที่เคยชอบทำ เก็บตัว ไม่สนใจสิ่งรอบข้าง
• เบื่ออาหาร น้ำหนักลด หรืออาจรับประทานอาหารมากกว่าปกติได้
• นอนไม่หลับ หลับไม่สนิท หรือนอนหลับมากจนเกินไป
• การเคลื่อนไหวช้าลง หรืออาจกระวนกระวายมากจนเกินไป
• อ่อนเพลีย หมดเรี่ยวแรง
• สมาธิลดลง ความจำแย่ลง
• รู้สึกตนเองไร้ค่า สิ้นหวัง คิดว่าตนเองเป็นภาระ สูญเสียความมั่นใจในตนเอง
• ไม่อยากมีชีวิตอยู่ คิดถึงความตายบ่อยครั้ง

โรคซึมเศร้าที่เกิดขึ้นมีหลายระดับ ตั้งแต่อาการน้อยไปจนถึงระดับที่กระทบต่อการดำรงชีวิตประจำวันเป็นอย่างมาก 9 อาการดังกล่าวข้างต้น เป็นสัญญาณเตือนให้สงสัยว่าอาจจะมีโรคซึมเศร้าเกิดขึ้นได้ ไม่ควรปล่อยทิ้งไว้จนอยู่ในระดับที่รุนแรง ควรได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้องเหมาะสม

โรคซึมเศร้ารักษาอย่างไร?

โรคซึมเศร้าเป็นโรคที่มีโอกาสรักษาหายได้ หากได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม ซึ่งวิธีการรักษาในปัจจุบันมีหลายวิธี ดังนี้

1. การรักษาด้วยยา (Pharmacological treatment)

เป็นการรักษาหลัก โดยยารักษาอาการซึมเศร้าจะไปช่วยปรับสารสื่อประสาทในสมองให้กลับสู่สมดุล ส่วนระยะเวลาในการรักษาสำหรับผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้าครั้งแรกโดยส่วนใหญ่ประมาณ 9-12 เดือน แล้วแต่ระดับความรุนแรงของโรค

จากการศึกษาพบว่าหากหยุดยาก่อนกำหนด ผู้ป่วยมักมีโอกาสกำเริบได้ถึงร้อยละ 80

2. การรักษาด้วยจิตบำบัด (Psychotherapy)

เป็นการรักษาที่มักใช้ควบคู่ไปกับการรักษาด้วยยา ซึ่งการทำจิตบำบัดมีหลายวิธี เช่น การบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม (cognitive-behavioral therapy; CBT), การบำบัดแบบประคับประคอง (supportive psychotherapy) เป็นต้น

การเลือกวิธีบำบัดขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของผู้ป่วยแต่ละรายและความถนัดของผู้บำบัด การศึกษาในปัจจุบันพบว่าการรักษาด้วยยาควบคู่ไปกับการทำจิตบำบัดเป็นวิธีที่ได้ผลดีที่สุดในการรักษา

3. การรักษาด้วยอุปกรณ์ปล่อยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Transcranial magnetic stimulation; TMS)

เป็นการรักษาโดยใช้อุปกรณ์ที่สามารถปล่อยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าผ่านหนังศีรษะ เพื่อสร้างสนามแม่เหล็กเหนี่ยวนำให้เกิดกระแสไฟฟ้ากระตุ้นเซลล์สมอง ส่วนใหญ่มักใช้ในผู้ป่วยที่รักษาด้วยยาไม่ได้ผล หรือมีข้อห้ามในการให้ยารักษา

4. การรักษาด้วยไฟฟ้า (Electroconvulsive therapy)

ใช้ในผู้ป่วยที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยา หรือมีอาการรุนแรงมากเฉียบพลัน หรือมีความเสี่ยงต่อการฆ่าตัวตายสูง