ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันและเรื้อรัง สาเหตุ และวิธีการรักษา

ตับอ่อนอักเสบ เป็นภาวะที่เกิดจากการอักเสบของตับอ่อน ซึ่งเป็นอวัยวะสำคัญในระบบย่อยอาหาร และคอยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ภาวะนี้สามารถเกิดขึ้นได้อย่างเฉียบพลัน หรือเป็นแบบเรื้อรัง โดยมีสาเหตุหลักจากการดื่มแอลกอฮอล์และนิ่วในถุงน้ำดี อาการที่พบบ่อย ได้แก่ ปวดท้องรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียน และในบางรายอาจมีภาวะแทรกซ้อนรุนแรงที่เป็นอันตรายถึงชีวิต หากไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม

Key Takeaways

• ตับอ่อนอักเสบ (Pancreatitis) คือ ภาวะที่เนื้อเยื่อของตับอ่อนเกิดการอักเสบ ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้อย่างเฉียบพลันหรือเป็นเรื้อรัง
• การดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไปเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ตับอ่อนอักเสบ
• ตับอ่อนอักเสบอาจทำให้เกิดการติดเชื้อ หรือโรคแทรกซ้อนอื่น ๆ ได้
• อาการเบื้องต้น เสี่ยงเป็นตับอ่อนอักเสบ คือ ปวดท้องรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียน

ตับอ่อนอักเสบคืออะไร?

ตับอ่อนอักเสบ (Pancreatitis) คือ ภาวะที่เนื้อเยื่อของตับอ่อนเกิดการอักเสบ ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้อย่างเฉียบพลันหรือเป็นเรื้อรัง โดยสาเหตุหลักมักเกิดจากการมีนิ่วในถุงน้ำดี หรือมีพฤติกรรมการดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ

ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน

ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน (Acute Pancreatitis) คือ ภาวะที่ตับอ่อนเกิดการอักเสบแบบรวดเร็วและรุนแรงในช่วงเวลาสั้น ๆ ซึ่งอาจเกิดขึ้นภายในไม่กี่ชั่วโมงหรือไม่กี่วัน

ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง

ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง (Chronic Pancreatitis) คือ ภาวะที่ตับอ่อนเกิดการอักเสบต่อเนื่องและยาวนาน จนทำให้เนื้อเยื่อของตับอ่อนถูกทำลาย และถูกแทนที่ด้วยพังผืด ซึ่งส่งผลให้ตับอ่อนสูญเสียความสามารถในการผลิตน้ำย่อยและฮอร์โมน เช่น อินซูลิน

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้ตับอ่อนอักเสบมีอะไรบ้าง?

โรคตับอ่อนอักเสบทั้งแบบฉับพลันและเรื้อรัง สามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น

• การดื่มแอลกอฮอล์ที่มากเกินไป เป็นสาเหตุที่ได้ในผู้ที่เป็นโรคตับอ่อนฉับพลัน
• นิ่วอุดตันในท่อน้ำดีหรือตับอ่อน เป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่พบได้บ่อยในผู้ที่เป็นโรคตับอ่อนอักเสบ
• มีค่าไขมันในเลือดสูง โดยเฉพาะอย่างยิ่งระดับไตรกลีเซอไรด์ที่สูงมาก สามารถทำให้ตับอ่อนอักเสบได้
• การบาดเจ็บที่ช่องท้อง อาจทำให้เกิดตับอ่อนอักเสบได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากเกิดการกระแทกอย่างรุนแรงที่ช่องท้อง
• โรคตับอ่อนอักเสบทางพันธุกรรม เกิดจากการถ่ายทอดทางพันธุกรรม ทำให้เกิดการอักเสบของตับอ่อนซ้ำ ๆ โดยมักเริ่มมีอาการในช่วงวัยเด็กหรือวัยรุ่น

ตับอ่อนอักเสบมีอาการอย่างไร?

ตับอ่อนอักเสบ อาการจะแตกต่างกันไปตามประเภทของโรค โดยทั้งสองแบบมีอาการที่คล้ายกันบางส่วน แต่อาการของตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันจะเกิดขึ้นเร็วและรุนแรง ส่วนตับอ่อนอักเสบแบบเรื้อรังจะค่อย เป็นค่อยไป แต่มีผลเสียกว่าในระยะยาว

ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน

• ผู้ป่วยมีอาการปวดท้องเฉียบพลันบริเวณลิ้นปี่ลามไปถึงช่วงกลางหลัง และปวดมากขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อดื่มแอลกอฮอล์
• มีอาการเวียนหัว คลื่นไส้ หายใจลำบาก อาเจียน
• รู้สึกปวดท้องขณะทานอาหาร ทำให้ทานอาหารได้น้อยลง
• อาหารไม่ย่อย ท้องอืด

ตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง

• ผู้ป่วยมีอาการปวดท้องในแบบเดียวกับโรคตับอ่อนเฉียบพลัน แต่อาจจะเกิดขึ้นนาน ๆ ครั้ง
• ท้องเสีย อุจจาระมัน ลอยน้ำ มีกลิ่นเหม็น
• มีอาการอ่อนเพลีย
• อาหารไม่ย่อย ท้องอืด รู้สึกไม่อยากอาหาร

การวินิจฉัยโรตตับอ่อนอักเสบ

การวินิจฉัยโรคตับอ่อนอักเสบ แพทย์จะทำการซักประวัติ สอบถามเกี่ยวกับปัจจัยเสี่ยง และอาการเบื้องต้นของผู้ที่เป็นโรคตับอ่อนอักเสบ เช่น ลักษณะอาการปวดท้อง ประวัติการดื่มแอลกอฮอล์ ประวัตินิ่วในถุงน้ำดี หรือโรคทางพันธุกรรม หากพบว่าผู้ป่วยมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคตับอ่อนอักเสบ จะมีการส่งตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติมเป็นลำดับต่อไป ดังนี้

1. ผู้ป่วยเข้ารับการตรวจเลือด เพื่อดูเอนไซม์จากตับอ่อน พร้อมตรวจการทำงานของตับ และวัดระดับน้ำตาลและระดับแคลเซียม
2. ในคนไข้บางรายอาจมีการอัลตราซาวนด์เพื่อตรวจนิ่วในถุงน้ำดี ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุของการเกิดโรคตับอ่อนอักเสบ

แนวทางการรักษาโรคตับอ่อนอักเสบ

แพทย์จะเป็นผู้พิจารณาและวางแผนการรักษาตับอ่อนอักเสบตามความรุนของอาการ ดังนี้

• งดอาหารและน้ำ เพื่อลดการทำงานของตับอ่อน
• คนไข้ที่มีประวัติดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำจะต้องงดอย่างเด็ดขาดและทันที
• รับประทานยาแก้ปวด เพื่อบรรเทาอาการปวดท้องที่เกิดจากการอักเสบของตับอ่อน
• ให้ยาปฏิชีวนะหากมีการติดเชื้อร่วมด้วย
• ผ่าตัดนำนิ่วในถุงน้ำดีออก ในกรณีที่คนไข้มีนิ่ว
• ให้สารน้ำทางหลอดเลือด (IV Fluids) เพื่อให้ร่างกายได้รับเกลือแร่และสารอาหารทดแทนจากการงดอาหารและน้ำ

วิธีการดูแลตับอ่อน ป้องกันตับอ่อนอักเสบ

การป้องกันตับอักเสบสามารถทำได้หลายวิธี ดังนี้

• งดการดื่มแอลกอฮอล์
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์
• ตรวจสุขภาพเป็นประจำทุกปี
• หากพบว่ามีนิ่วในถุงน้ำดี ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางด้านระบบทางเดินอาหารและตับ เพื่อประเมินอาการ และทำการรักษาที่ถูกต้องโดยเร็วที่สุด

ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันและเรื้อรัง รีบรักษาก่อนสาย

ตับอ่อนอักเสบ อาจเริ่มจากอาการปวดท้องธรรมดา แต่สามารถลุกลามเป็นภาวะรุนแรงที่คุกคามชีวิตได้ หากไม่ได้รับการดูแลอย่างถูกต้องและทันท่วงที โดยเฉพาะในกรณีตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันที่มักเกิดขึ้นอย่างไม่ทันตั้งตัว หรือตับอ่อนอักเสบเรื้อรังที่อาจนำไปสู่ภาวะตับอ่อนเสื่อมถาวร

ที่โรงพยาบาลพระรามเก้า เรามีศูนย์ทางเดินอาหารและตับ พร้อมด้วยเครื่องมือวินิจฉัยที่ทันสมัย เพื่อให้การวินิจฉัยและรักษาเป็นไปอย่างแม่นยำ ปรับคุณภาพชีวิตผู้ป่วยให้กลับมาใกล้เคียงเป็นปกติดังเดิม

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

• Facebook : Praram 9 hospital
• Line : @Praram9Hospital
• โทร. 1270

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับตับอ่อนอักเสบ

ตับอ่อนอักเสบ หายเองได้ไหม?

อาการตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันสามารถฟื้นตัวเองได้ หากได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม อย่างไรก็ตาม หากเป็นตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง โรคนี้มักจะไม่หายขาด และอาจนำไปสู่ความเสียหายถาวรของเนื้อเยื่อตับอ่อน ดังนั้น หากมีอาการผิดปกติควรรีบพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัย และวางแผนการรักษาอย่างถูกต้องโดยเร็ว

ภาวะแทรกซ้อนของตับอ่อนอักเสบมีอะไรบ้าง?

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น ได้แก่ การติดเชื้อในถุงน้ำดี การเกิดถุงน้ำเทียม (Pseudocyst) การล้มเหลวของไต ปัญหาการหายใจ หรือเบาหวาน เป็นต้น

หากมีอาการปวดท้อง เมื่อไหร่ควรไปพบแพทย์?

หากพบว่ามีอาการปวดท้องรุนแรงบริเวณท้องส่วนบน ในบางรายอาจปวดร้าวไปถึงหลัง ร่วมกับอาการคลื่นไส้ อาเจียน หรือไข้ขึ้น ควรไปพบแพทย์โดยเร็วที่สุด เพราะตับอ่อนอักเสบอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้

References

Merck Manual. (2023, July 24). Acute Pancreatitis. https://www.merckmanuals.com/home/digestive-disorders/pancreatitis/acute-pancreatitis#v755288

Cleveland Clinic. (2023. Jan 12). Pancreatitis. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8103-pancreatitis

NHS. (2025. May 24). Acute pancreatitis. https://www.nhs.uk/conditions/acute-pancreatitis/