ขั้นตอนการผ่าตัดปลูกถ่ายไต การพักฟื้นร่างกาย และภาวะแทรกซ้อนที่ต้องเฝ้าระวัง

ไตที่นำมาปลูกถ่ายได้มาจากไหนบ้าง ?

ไตที่จะนำมาปลูกถ่ายให้ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง มาจาก 2 กรณีดังนี้

1. ไตที่บริจาคจากผู้บริจาคที่มีชีวิต ได้แก่ญาติสายตรง ญาติที่มีความเกี่ยวข้องทางสายเลือด หรือสามี-ภรรยา โดยผู้บริจาคไตต้องเข้าหลักเกณฑ์ตามที่กำหนด
2. ไตที่บริจาคจากผู้บริจาคที่มีภาวะสมองตาย จัดสรรโดยสภากาชาดไทย

การผ่าตัดปลูกถ่ายไตจากผู้บริจาคที่มีชีวิต

ดังที่กล่าวไปข้างต้น ไตที่จะนำมาปลูกถ่ายให้กับผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย มาจากการบริจาคของจากญาติสายตรง ญาติที่มีความเกี่ยวข้องทางสายเลือด หรือสามี-ภรรยา โดยหลังการบริจาคไตผู้บริจาคไตสามารถใช้ชีวิตได้เหมือนคนปกติ เนื่องจากมนุษย์เกิดมาพร้อมกับไต 2 ข้าง การบริจาคไตไป 1 ข้าง ผู้บริจาคสามารถดำเนินชีวิตได้ตามปกติ การมีไตเพียงข้างเดียวก็เพียงพอที่จะทำหน้าที่กำจัดของเสียและน้ำส่วนเกินออกนอกร่างกาย ตลอดจนยังคงสามารถทำหน้าที่อื่น ๆ ของไตได้เป็นอย่างดีและเพียงพอ

ข้อมูลจากการศึกษาวิจัยจนถึงปัจจุบันพบว่า การเหลือไตเพียงข้างเดียว ไม่ได้เป็นสาเหตุของการเกิดโรคไตอื่น ๆ ตามมาภายหลัง เมื่อเปรียบเทียบกับผู้ที่ไม่ได้บริจาคไต หรือถ้ามีก็น้อยมาก เช่น ภาวะความดันสูง หรือมีโปรตีนไข่ขาวรั่วในปัสสาวะ เป็นต้น นอกจากนี้อายุขัยของผู้บริจาคไตยังยืนยาวเท่ากับคนปกติ

ก่อนการผ่าตัดนำไตออกจากผู้บริจาคที่มีชีวิต ผู้บริจาคไตจะต้องเข้ามาพักในโรงพยาบาล 1 วัน

ก่อนการผ่าตัด ผู้บริจาคไตจะต้องเข้ามาพักในโรงพยาบาลก่อนวันผ่าตัด 1 วัน โดยมีวัตถุประสงค์ คือ

• เพื่อให้แพทย์และทีมงานประเมินความสมบูรณ์ของร่างกายและจิตใจก่อนการผ่าตัด
• หากเกิดความไม่แน่ใจหรืออุปสรรคต่าง ๆ การผ่าตัดจะถูกยกเลิกหรือเลื่อนออกไป เพื่อความปลอดภัยของผู้บริจาค
• หากผู้บริจาคมีข้อสงสัยหรือคำถามค้างคาใจสามารถสอบถาม พูดคุยกับทีมงานได้ เพื่อให้เกิดความมั่นใจก่อนการผ่าตัด และได้รับการพักผ่อนเต็มที่เพื่อการผ่าตัดในวันถัดไป

การผ่าตัดนำไตออกจากผู้บริจาคที่มีชีวิต

เทคนิคในการผ่าตัดนำไตออกจากผู้บริจาค มีการผ่าตัด 2 ประเภท คือ

1. ผ่าตัดแบบเปิดสีข้าง (open donor nephrectomy)

• จะมีแผลยาวประมาณ 5 – 7 นิ้ว ที่บริเวณสีข้าง
• การผ่าตัดจะทำภายใต้การดมยาสลบและใช้เวลาผ่าตัด 2 – 3 ชั่วโมง
• หลังผ่าตัดจะต้องพักฟื้นในโรงพยาบาลประมาณ 7 วัน
• จะมีการตัดไหมรอยแผลผ่าตัดในวันที่ 7 หลังการผ่าตัด
• หลังผ่าตัด ผู้บริจาคไตสามารถใช้ชีวิตได้ปกติภายใน 4 – 6 สัปดาห์

2. ผ่าตัดด้วยวิธีส่องกล้อง (laparoscopic donor nephrectomy)

• จะมีแผลยาวประมาณ 3 – 4 นิ้ว ที่บริเวณสะดือ เป็นการผ่าตัดส่องกล้องแล้วคีบไตออกมา การผ่าตัดแบบนี้แผลจะเล็กกว่า เสียเลือดน้อยกว่า และเจ็บน้อยกว่า
• การผ่าตัดจะทำภายใต้การดมยาสลบและใช้เวลาผ่าตัด 1 – 2 ชั่วโมง
• หลังผ่าตัดจะต้องพักฟื้นในโรงพยาบาลประมาณ 2 – 3 วัน
• หลังผ่าตัด ผู้บริจาคไตสามารถใช้ชีวิตได้ปกติภายใน 2 – 4 สัปดาห์

สุขภาพและการดำเนินชีวิตหลังการผ่าตัดนำไตออกจากผู้บริจาค

หลังการผ่าตัดนำไตออกแล้ว ผู้บริจาคจำเป็นต้องมีการดูแลสุขภาพหลังการผ่าตัด ตั้งแต่ช่วงเวลาการพักฟื้นในโรงพยาบาล ช่วงการพักฟื้นที่บ้านหลังออกจากโรงพยาบาล และการดูแลสุขภาพในระยะยาว โดยอาจต้องมีการตรวจสุขภาพไต และเช็คสุขภาพทั่วไปอย่างน้อยเป็นประจำทุกปี เพื่อเป็นการตรวจความสมบูรณ์แข็งแรงของร่างกาย ซึ่งการตรวจสุขภาพประจำปีนี้เป็นคำแนะนำทั่วไปที่แพทย์มักจะแนะนำแม้จะเป็นผู้ที่ไม่ได้บริจาคไต เพราะนอกจากจะสามารถบอกถึงสภาวะสุขภาพแล้ว ยังช่วยป้องกันการเกิดโรค และป้องกันการรุกลามเป็นระยะรุนแรงของโรคได้

การพักฟื้นในโรงพยาบาลหลังบริจาคไต

• หลังผ่าตัดนำไตออก ผู้บริจาคไตจะอยู่ในห้องพักฟื้นจนรู้สึกตัวดีและปลอดภัย จึงจะย้ายไปห้องผู้ป่วยใน โดยจะมีสายน้ำเกลือที่แขนและมีสายสวนปัสสาวะ
• หากมีอาการปวดแผลผ่าตัด จะได้รับยาฉีดระงับปวดตามคำสั่งแพทย์
• เริ่มจิบน้ำได้ในวันแรกหลังผ่าตัด จากนั้นจะสามารถรับประทานอาหารได้มากขึ้นเรื่อย ๆ
• แนะนำให้ลุกนั่ง ยืน หายใจลึก ๆ และเดินโดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนทางปอดและทางเดินหายใจ เพราะยิ่งเริ่มการเดินได้เร็วเท่าไหร่จะยิ่งฟื้นตัวได้เร็วขึ้น
• โดยทั่วไปการผ่าตัดบริจาคไตมีภาวะแทรกซ้อนน้อย โดยผู้บริจาคมักจะออกจากโรงพยาบาลได้ภายใน 7 วัน และตัดไหมรอยแผลผ่าตัดได้ในวันที่ 7 หลังการผ่าตัด
• หลังการผ่าตัดอาจมีภาวะแทรกซ้อนที่สามารถเกิดขึ้นได้ เช่น แผลติดเชื้อ เสียเลือด ภาวะปอดแฟบ ทางเดินปัสสาวะอักเสบ ท้องอืด ลำไส้ไม่ทำงาน ปวดแผลรุนแรง เป็นต้น ซึ่งภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้สามารถรักษาได้ แต่ทำให้ต้องพักในโรงพยาบาลนานกว่าปกติ
• อัตราการเสียชีวิตหลังการบริจาคไตทั่วโลกมีน้อยมากประมาณ 0.03% (3 ราย จาก 10,000 ราย)

การพักฟื้นที่บ้านหลังบริจาคไต

• หลังจากออกจากโรงพยาบาลแล้ว แพทย์จะนัดมาดูแผลและตรวจดูการทำงานของไตใน 1 – 2 สัปดาห์
• ควรรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ สามารถทำงานบ้านและออกกำลังกายเบา ๆ ได้ และสามารถกลับไปทำงานได้ปกติ ประมาณ 2 – 4 สัปดาห์หลังจากการผ่าตัด
• งดยกของที่มีน้ำหนักเกิน 6 กิโลกรัม และงดการเกร็งหน้าท้อง เพื่อไม่ให้แผลผ่าตัดบอบช้ำ เป็นเวลา 4 สัปดาห์
• สามารถกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างปกติภายใน 6 สัปดาห์หลังจากการผ่าตัด
• การมีเพศสัมพันธ์สามารถมีได้ทุกเวลาที่สภาพร่างกายพร้อม

การตรวจการทำงานของไตหลังจากบริจาคไต

• ในช่วง 1 เดือนหลังการผ่าตัด ผู้บริจาคไตควรมาพบแพทย์เพื่อรับการตรวจการทำงานของไตและสุขภาพร่างกายทั่วไป หลังจากนั้นควรพบแพทย์เป็นประจำทุก 12 เดือนเป็นอย่างน้อย
• ทีมแพทย์ของสถาบันโรคไตและเปลี่ยนไต รพ.พระรามเก้ายินดีให้คำปรึกษาและตอบคำถามทุกอย่างที่ท่านสงสัย เพราะเราตระหนักถึงคุณค่าและนับถือความมีจิตใจเมตตาของผู้บริจาตไตช่วยชีวิตผู้อื่นตลอดไป

การผ่าตัดปลูกถ่ายไตที่ได้จากผู้บริจาคที่มีภาวะสมองตาย

• หลังจากการผ่าตัดนำไตออกจากผู้บริจาคที่มีภาวะสมองตาย ไตนั้นจะถูกเก็บรักษาในถุงพสาสติกปราศจากเชื้อ โดยจะเก็บรักษาที่อุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียส เพื่อจัดส่งมายังห้องผ่าตัดปลูกถ่ายไตโดยเร็วที่สุด พร้อมรายละเอียดข้อมูลที่สำคัญ ได้แก่ เพศ อายุของผู้บริจาค สาเหตุการตาย ไตข้างซ้ายหรือขวา สภาพทางกายวิภาค รอยโรคหรือพยาธิสภาพของไต จำนวนหลอดเลือด และเวลาที่เริ่มผูกหลอดเลือด ซึ่งถือเป็นเวลาเริ่มต้นของการขาดเลือดของไต ที่เรียกว่า cold ischemic time
• ไตที่บริจาคจะสามารถเก็บรักษาไว้ได้ถึง 72 ชั่วโมงนับจาก cold ischemic time แต่ในทางปฏิบัติการผ่าตัดปลูกถ่ายจะทำอย่างเร็วที่สุดภายใน 24 ชั่วโมง ทำให้ไตที่ทำการปลูกถ่ายจะสามารถกลับมาทำงานได้เร็วและมีประสิทธิภาพดีกว่า
• เมื่อไตที่บริจาคมาถึงห้องผ่าตัดปลูกถ่ายไต ทีมแพทย์จะมีการตรวจสอบความสมบูรณ์ของไต และทำการปลูกถ่ายให้กับผู้รับบริจาคอวัยวะ (recipient)

ขั้นตอนการผ่าตัดปลูกถ่ายไต

การผ่าตัดปลูกถ่ายไตจะต้องมีการเตรียมการและวางแผนอย่างละเอียดรอบคอบทั้งก่อนวันผ่าตัด ระหว่างการผ่าตัด และหลังผ่าตัดเสร็จ เพื่อประสิทธิภาพการทำงานของไตที่ดี และความสำเร็จของการรักษา

การเข้าพักในโรงพยาบาลภายใน 24 ชั่วโมง ก่อนการผ่าตัดปลูกถ่ายไต

ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังจะต้องเข้ามาพักในโรงพยาบาล ภายใน 24 ชั่วโมง ก่อนการผ่าตัดปลูกถ่ายไต เพื่อให้แพทย์ได้เตรียมความพร้อม ดังนี้

• ซักประวัติและประเมินสภาพร่างกายและจิตใจโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง
• ซักประวัติและการดูแลผู้ป่วยโดยทีมพยาบาล นักโภชนาการ และเภสัชกร
• ตรวจตัวอย่างเลือดและปัสสาวะทางห้องปฏิบัติการ
• เอกซเรย์ทรวงอก
• ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ
• เตรียมความสะอาดของร่างกาย โดยอาบน้ำด้วยสบู่ฆ่าเชื้อชนิดพิเศษ
• โกนขนบริเวณที่จะทำการผ่าตัด
• ให้สารน้ำทางหลอดเลือด
• อาจจะต้องฟอกเลือด ขึ้นอยู่กับระดับของเสียในเลือดและน้ำหนักตัว และประเมินการฟอกเลือดครั้งสุดท้ายเมื่อไหร่
• รับประทานยากดภูมิคุ้มกันชุดแรกหรือให้ยาทางหลอดเลือดดำ

ขั้นตอนการผ่าตัดปลูกถ่ายไต

• วิสัญญีแพทย์จะทำการดมยาสลบแก่ผู้รับบริจาคอวัยวะ (recipient) เพื่อให้หลับขณะได้รับการผ่าตัด
• ศัลยแพทย์จะผ่าตัดเปิดช่องท้องบริเวณท้องน้อยเหนือขาหนีบด้านใดด้านหนึ่ง
• ศัลยแพทย์จะนำไตบริจาคมาใส่ลงในบริเวณช่องท้องของผู้รับบริจาค โดยต่อหลอดเลือดของไตใหม่เข้ากับหลอดเลือดแดงและดำของผู้ป่วย จากนั้นก็จะต่อท่อไตเข้ากับกระเพาะปัสสาวะของผู้รับบริจาค
• การผ่าตัดปลูกถ่ายไตไม่จำเป็นต้องนำไตเดิมของผู้ป่วยออกไป เพียงแต่เป็นการผ่าตัดนำไตใหม่อีกข้างใส่ให้กับผู้ป่วย
• ศัลยแพทย์จะใส่สายระบายของเหลวออกจากช่องท้อง สำหรับกรณีที่อาจมีเลือดหรือน้ำเหลืองส่วนเกินจะได้ไม่ตกค้างอยู่ภายในช่องท้องของผู้รับบริจาคไต
• โดยทั่วไปการผ่าตัดปลูกถ่ายไตจะใช้เวลาประมาณ 4 ชั่วโมง

การพักฟื้นหลังการผ่าตัดปลูกถ่ายไต

การผ่าตัดปลูกถ่ายไตจะต้องมีการเตรียมการและวางแผนอย่างละเอียดรอบคอบทั้งก่อนวันผ่าตัด ระหว่างการผ่าตัด และหลังผ่าตัดเสร็จ เพื่อประสิทธิภาพการทำงานของไตที่ดี และความสำเร็จของการรักษา

การเข้าพักในโรงพยาบาลภายใน 24 ชั่วโมง ก่อนการผ่าตัดปลูกถ่ายไต

• หลังการผ่าตัด ผู้ป่วยจะได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดที่หอผู้ป่วยวิกฤต ประมาณ 5 – 7 วัน เมื่อผู้ป่วยแข็งแรงขึ้น จะย้ายไปรับการดูแลต่อที่หอผู้ป่วยใน
• เมื่อรู้สึกตัวหลังการผ่าตัด ผู้ป่วยจะพบว่ามีสายต่าง ๆ บนร่างกาย โดยที่มีความจำเป็นต้องต่อสายเหล่านี้ไว้ต่อเนื่องประมาณ 2 – 3 วันหลังการผ่าตัด โดยสายเหล่านี้มีตำแหน่งที่อยู่และหน้าที่ ดังนี้

• ระยะเวลาของการพักฟื้นหลังการผ่าตัดในแต่ละรายแตกต่างกัน จะมีการทดสอบหลายครั้งเพื่อตรวจสอบการทำงานของไตใหม่และเพื่อเตรียมความพร้อมหากมีการปฏิเสธไตเกิดขึ้น
• มีความเป็นไปได้ที่จำเป็นต้องฟอกเลือดหลังการผ่าตัด โดยอาจต้องทำในช่วงแรกและเป็นเวลาสั้น ๆ ระหว่างรอให้ไตใหม่ทำงานปกติ เพราะไตใหม่ยังไม่สมบูรณ์เท่าที่ควร ต้องใช้เวลาปรับตัวให้เข้ากับสภาพร่างกายของผู้รับบริจาคไตก่อนที่จะเริ่มต้นทำงานอีกครั้ง

การตรวจการทำงานของไตใหม่

แพทย์ที่ดูแลจะตรวจสอบการทำงานของไตใหม่ โดยการตรวจดังนี้

ภาวะปฏิเสธไต

ภาวะปฏิเสธไต เป็นความเสี่ยงและภาวะแทรกซ้อนสำคัญของการผ่าตัดปลูกถ่ายไต เพราะจะทำให้ไตใหม่เสียการทำงาน และอาจต้องผ่าตัดเอาไตใหม่ออก จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีการตรวจต่าง ๆ ที่ประเมินการปฏิเสธไต และผู้ป่วยต้องหมั่นสังเกตอาการความผิดปกติต่าง ๆ ที่เป็นสัญญาณของการปฏิเสธไต

ภาวะปฏิเสธไตคืออะไร

ภาวะปฏิเสธไต เป็นการที่ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันออกมาต่อต้านไตใหม่ จึงเป็นเหตุผลว่าทำไมผู้ป่วยจึงต้องรับประทานยากดภูมิคุ้มกันทุกวัน โดยที่ภาวะปฏิเสธไตอาจเกิดขึ้นอย่างช้า ๆ หรือเกิดขึ้นอย่างเฉียบพลันก็ได้

โดยปกติระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายมีหน้าที่ตอบสนองและต่อสู้กับเชื้อโรคต่าง ๆ เซลล์มะเร็ง หรือสิ่งแปลกปลอมที่เข้ามาในร่างกาย ระบบภูมิคุ้มกันนี้นอกจากจะตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอมต่าง ๆ ข้างต้นแล้ว ยังทำงานต่อต้านอวัยวะใหม่ที่มีการปลูกถ่ายเข้าไปด้วย โดยร่างกายจะตอบสนองต่อไตใหม่ที่ปลูกถ่ายเสมือนเป็นสิ่งแปลกปลอมชนิดหนึ่ง และจะทำให้เกิดการปฏิเสธไตตามมา ทำให้แพทย์ผู้รักษาและทีมงานปลูกถ่ายไตจะต้องป้องกันไม่ให้เกิดภาวะปฏิเสธไต โดยการให้ยากดภูมิคุ้มกันและให้ความรู้เรื่องผลข้างเคียงของยา ในขณะเดียวกันก็ต้องคงภาวะสมดุลของการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันไว้ด้วย

หากผู้ป่วยมีอาการใดอาการหนึ่งเหล่านี้ ซึ่งเป็นสัญญาณของภาวะปฏิเสธไตใหม่ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์ผู้รักษาหรือทีมงานปลูกถ่ายไตในทันที ได้แก่

• มีไข้หรือมีอาการคล้ายเป็นหวัด
• เหนื่อย อ่อนเพลียกว่าปกติ
• บวมตามตัว เช่น หนังตา มือ หรือเท้า เป็นต้น
• ปัสสาวะขุ่น ปัสสาวะแสบขัด หรือปวดเวลาขับถ่ายปัสสาวะ
• ปริมาณปัสสาวะน้อยกว่า 1 ลิตรต่อวัน โดยที่ยังดื่มน้ำในปริมาณปกติ
• ปัสสาวะมีสีเหลืองเข้มถึงส้ม หรือมีเลือดปน

หากได้รับการรักษาทันทีที่มีสัญญาณภาวะปฏิเสธไต หรือได้รับการรักษาตั้งแต่ระยะเริ่มต้น จะมีโอกาสที่ไตใหม่จะกลับมาทำงานได้เหมือนเดิม แต่หากปล่อยทิ้งไว้นานอาจจะสายเกินไปจนไม่สามารถแก้ไขได้ ดังนั้นผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายไตต้องหมั่นสังเกตตัวเองว่าเริ่มมีสัญญาณภาวะปฏิเสธไตหรือไม่ เพื่อจะได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที

ภาวะปฏิเสธไตมีกี่ประเภท

ภาวะปฏิเสธไตสามารถแบ่งได้เป็น 3 ประเภท ตามระยะเวลาที่เกิดขึ้น ดังนี้

1. Hyperacute rejection คือ การปฏิเสธไตทันที อย่างร้ายแรง ส่วนใหญ่มักจะเสียไตทันที เกิดขึ้นในชั่วโมงแรก ๆ หลังเปลี่ยนไต ต้องรีบเอาไตออกทันที
2. Acute humoral rejection และ acute cellular rejection คือ การปฏิเสธไตแบบเฉียบพลัน อาจเกิดขึ้นได้ใน 1 – 2 สัปดาห์แรกหลังจากปลูกถ่ายไต พบบ่อยใน 1 – 6 เดือนแรก และอาจเกิดขึ้นเมื่อไหร่ก็ได้ตลอดอายุการทำงานของไตใหม่ที่ปลูกถ่าย บางรายอาจเกิดขึ้น 5 – 10 ปี หลังการเปลี่ยนไต
3. Chronic allograft nephropathy คือ การปฏิเสธไตอย่างช้า ๆ ค่อยเป็นค่อยไป หรือหลังการปลูกถ่ายไตเป็นเวลาหลาย ๆ เดือนหรือหลาย ๆ ปี โดยไตจะค่อย ๆ เสื่อมลงอย่างช้า ๆ

ผู้ป่วยที่มีภาวะปฏิเสธไตจะต้องได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที แพทย์จะต้องเจาะชิ้นเนื้อไต (kidney biopsy) เพื่อนำเนื้อเยื่อไตมาตรวจดูว่าเป็นการปฏิเสธไตแบบใดและรุนแรงมากน้อยเพียงใด เพื่อให้ยารักษาการปฏิเสธไตได้อย่างเหมาะสมและรวดเร็ว

ภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้หลังการผ่าตัดปลูกถ่ายไต

นอกจากภาวะปฏิเสธไตแล้ว หลังการผ่าตัดปลูกถ่ายไตอาจมีภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นได้ ดังนี้

• การติดเชื้อต่าง ๆ เช่น การติดเชื้อที่ปอด ทางเดินปัสสาวะ แผลผ่าตัด ช่องท้อง ตับ ลำไส้ สมอง หรือในกระแสเลือด เป็นต้น
• ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด เช่น เลือดไหลที่แผลหรือช่องท้อง หลอดเลือดตีบตัน หลอดเลือดคั่ง ท่อไตตีบตันหรือรั่ว เป็นต้น
• ภาวะแทรกซ้อนของการดมยาสลบ เช่น ภาวะปอดแฟบ ปอดอักเสบ หรือภาวะหายใจล้มเหลว เป็นต้น
• ภาวะแทรกซ้อนด้านหัวใจ เช่น หลอดเลือดหัวใจตีบ หัวใจล้มเหลว หรือหัวใจเต้นจังหวะ เป็นต้น
• ภาวะแทรกซ้อนในระบบทางเดินอาหาร เช่น แผลในกระเพาะอาหาร เลือดออกในกระเพาะหรือลำไส้ ติดเชื้อในกระเพาะหรือลำไส้ เป็นต้น
• หลอดเลือดในสมองตีบหรือแตก
• อาการกำเริบของโรคไตที่เคยเป็นในอดีต เช่น โรคไต IgA, โรคไตอักเสบที่มีโปรตีนรั่วชนิด focal segmental glomerulosclerosis (FSGS) เป็นต้น
• การได้รับเชื้อหรือมีโรคซ่อนเร้นอื่น ๆ ที่อาจยังไม่สามารถวินิฉัยได้ชัดเจนได้ในปัจจุบัน

ทั้งนี้ ภาวะแทรกซ้อนส่วนใหญ่สามารถรักษาได้ แต่บางกรณีก็อาจทำให้เกิดการสูญเสียชีวิตได้

การจัดการความเจ็บปวดหลังการผ่าตัดปลูกถ่ายไต

• ในช่วง 2 – 3 วันแรกหลังการผ่าตัด ผู้ป่วยจะรู้สึกไม่สะดวกสบายเป็นอย่างมาก จะรู้สึกปวดรอบ ๆ บริเวณแผลผ่าตัด โดยในวันแรก ๆ หลังการผ่าตัด แพทย์จะให้ยาลดปวดทางหลอดเลือดดำ
• เมื่อผู้ป่วยสามารถรับประทานอาหารและดื่มน้ำได้ แพทย์จะให้ยาแก้ปวดชนิดรับประทานแทนการให้ยาทางหลอดเลือดดำ อาการปวดจะค่อย ๆ บรรเทาลงเรื่อย ๆ
• ผู้ป่วยอาจมีอาการเจ็บปวดในลักษณะของการหดเกร็งของกระเพาะปัสสาวะ ซึ่งอาจจะเกิดขึ้นประมาณ 1 – 2 สัปดาห์ เนื่องมาจากจะยังมีการคาสายสวนปัสสาวะอยู่ เพื่อตรวจสอบการทำงานของไตใหม่ ควรแจ้งให้พยาบาลทราบเมื่อเริ่มมีอาการปวดเกิดขึ้นเพื่อให้ยาลดอาการหดเกร็ง

การออกกำลังกายในช่วง 7 วันหลังผ่าตัด

• ควรฝึกหายใจเข้าออกลึก ๆ และฝึกการไอ ภายใน 1 วันหลังการผ่าตัด วิธีนี้จะช่วยปอดขยายตัวและขจัดเสมหะซึ่งจะสะสมอยู่ระหว่างการผ่าตัดได้เป็นอย่างดี
• วันต่อ ๆ มา ผู้ป่วยจะได้รับการช่วยเหลือให้ออกกำลังขา โดยเริ่มจากการลุกนั่งบนเก้าอี้ จากนั้นจะให้เดินในห้องและทางเดิน กิจกรรมนี้จะช่วยให้ผู้ป่วยแข็งแรงและฟื้นตัวจากการผ่าตัดได้เร็วขึ้น

การเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์หลังการผ่าตัดปลูกถ่ายไต

ชีวิตของผู้ป่วยจะเปลี่ยนไปหลังการผ่าตัดปลูกถ่ายไต เป็นเรื่องปกติที่ผู้ป่วยจะเผชิญกับความหลากหลายทางอารมณ์เมื่อตัดสินใจเปลี่ยนไตใหม่

ทีมแพทย์ที่ดูแลจะรับฟังและให้การช่วยเหลือ ผู้ป่วยสามารถพูดคุยกับนักจิตวิทยาเกี่ยวกับสิ่งที่กังวลใจ นอกจากนี้ ผู้ป่วยอาจพูดคุยกับสมาชิกในครอบครัวหรือคนใกล้ชิด เนื่องจากผู้ป่วยอาจจะรู้สึกสบายใจขึ้นเมื่อได้ระบายหรือพูดคุยกับสมาชิกในครอบครัว เพื่อนสนิท หรือบุคคลที่ผู้ป่วยนับถือ เลื่อมใส และศรัทธา ที่อาจช่วยให้ได้ข้อคิดหรือประสบการณ์ที่จะช่วยให้ผ่านช่วงเวลานี้ไปได้

ระยะเวลาการรักษาตัวในโรงพยาบาลหลังการผ่าตัด

หลังผ่าตัดผู้ป่วยจะต้องอยู่ในโรงพยาบาล ประมาณ 2 – 4 สัปดาห์ โดยผู้ป่วยจะได้รับการทำกิจกรรมในแต่ละวัน ดังนี้

• การตรวจเลือด
• การตรวจร่างกายโดยทีมแพทย์
• การชั่งน้ำหนัก
• การวัดอุณหภูมิ
• วัดชีพจร
• วัดความดันเลือด
• มีการแนะนำเรื่องการรับประทานอาหาร จากนักโภชนากร
• มีการแนะนำเรื่องการออกกำลังกายที่เหมาะสม
• มีการแนะนำเรื่องการพักผ่อนที่เหมาะสม

เหล่านี้ถือเป็นกิจวัตรประจำวันที่ผู้ป่วยจะต้องปฏิบัติ เพื่อให้ร่างกายฟื้นฟูและแข็งแรงมากขึ้นตามลำดับจนสามารถเตรียมตัวออกจากโรงพยาบาลเพื่อกลับไปใช้ชีวิตได้ตามปกติ

สรุป

การผ่าตัดปลูกถ่ายไตถือเป็นการผ่าตัดใหญ่ซึ่งต้องมีการเตรียมตัวและวางแผนอย่างละเอียดรอบคอบ ทั้งในส่วนของผู้บริจาคไต ไม่ว่าจะเป็นในกรณีที่รับบริจาคไตจากผู้บริจาคที่มีชีวิต หรือการเตรียมไตที่ได้จากผู้ที่มีภาวะสมองตาย และในส่วนของการเตรียมตัวของผู้ที่รับบริจาคไต เพื่อให้ได้ผลการรักษาและคุณภาพชีวิตที่ดีของทั้งผู้บริจาคและผู้รับบริจาคด้วย ซึ่งต้องมีกระบวนการต่าง ๆ หลายขั้นตอน เช่น การตรวจสอบการเข้ากันได้ของเลือดและเนื้อเยื่อระหว่างผู้บริจาคและผู้รับบริจาคไตอย่างละเอียดรอบคอบ จนได้ไตที่มีความเหมาะสมกับผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังแต่ละราย การผ่าตัดโดยทีมศัลยแพทย์เฉพาะทาง เพื่อผ่าตัดนำไตออกจากผู้บริจาคที่มีชีวิตหรือผู้บริจาคที่มีภาวะสมองตาย แล้วนำไตนั้นมาปลูกถ่ายให้กับผู้ป่วย หลังจากการผ่าตัดเสร็จผู้ป่วยจำเป็นต้องพักรักษาตัว และฟื้นฟูร่างกายในโรงพยาบาลเป็นระยะเวลาหนึ่ง ซึ่งจะได้รับการดูแลโดยทีมแพทย์อย่างใกล้ชิด เพื่อประเมินความเสี่ยงต่อการปฏิเสธไต และภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ที่เป็นอันตราย และตรวจสอบการทำงานของไตใหม่จนมั่นใจว่าสามารถทำงานได้ดีมีประสิทธิภาพ

ปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญกับ Praram 9 V ปรึกษาแพทย์ได้ทุกที่ผ่านทางวิดีโอคอล (Telemedicine)