รู้เท่าทันโรคปอดอักเสบ ในช่วงสถานการณ์ Covid-19

โรคปอดอักเสบ (pneumonia) คือการอักเสบที่เกิดขึ้นบริเวณเนื้อปอด ถุงลม และเนื้อเยี่อข้างเคียง เป็นโรคที่พบได้ค่อนข้างบ่อย และอาจรุนแรงถึงชีวิตได้ ขึ้นอยู่กับอายุ โรคประจำตัว เกิดได้จากการติดเชื้อและไม่ติดเชื้อ

โดยทั่วไปมักจะพบปอดอักเสบที่เกิดจากการติดเชื้อมากกว่า เราสามารถแบ่งชนิดของปอดอักเสบติดเชื้อได้หลายแบบ ปัจจุบันนิยมแบ่งตามสภาพแวดล้อมที่เกิดปอดอักเสบได้แก่ ปอดอักเสบในชุมชน (Community acquired pneumonia, CAP) หรือปอดอักเสบในโรงพยาบาล (Hospital acquired pneumonia, HAP) เพื่อประโยชน์ในการรักษาที่เหมาะสม ในทีนี้เราจะกล่าวถึงปอดอักเสบในชุมชน

อาการแสดงและการวินิจฉัย

อาการของปอดอักเสบติดเชื้อที่พบได้บ่อยได้แก่ มีไข้ ไอ มีเสมหะ หายใจเหนื่อย หายใจลำบาก เจ็บเสียดบริเวณหน้าอกเวลาหายใจเข้า

การวินิจฉัย แพทย์ตรวจร่างกายพบเสียงปอดผิดปกติ ร่วมกับเอ็กซเรย์ปอดพบฝ้าขาวผิดปกติ

ปัจจัยเสี่ยง

กลุ่มเสี่ยงที่จะเกิดปอดอักเสบติดเชื้อได้แก่

1. ผู้ที่มีอายุมากกว่า 65 ปี, เด็กที่มีอายุน้อยกว่า 2 ปี
2. ผู้ที่มีโรคประจำตัว เรื้อรัง เช่น โรคหัวใจ, โรคปอด, โรคไต, โรคเบาหวาน, โรคตับ
3. ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่นผู้ที่ ติดเชื้อไวรัส HIV, โรคมะเร็ง
4. ผู้ที่สูบบุหรี่เป็นประจำ

สาเหตุ

เชื้อก่อโรคที่ทำให้เกิดโรคปอดอักเสบติดเชื้อพบได้ทั้งแบคทีเรีย, ไวรัส หรือเชื้อรามีการติดต่อได้หลายวิธี

1. เชื้อจากระบบทางเดินหายใจส่วนบนสำลักลงไปในระบบทางเดินหายใจส่วนล่าง
2. การนำเชื้อเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจส่วนล่างโดยตรง ผ่านการไอ จาม หรือหายใจรดกัน ซึ่งเป็นการนำเชื้อที่อยู่ในละอองฝอยขนาดเล็กเข้าสู่ปอดโดยตรง
3. การแพร่กระจายผ่านการติดเชื้อในกระแสเลือด
4. การลุกลามจากการติดเชื้อจากอวัยวะข้างเคียง เช่น การเป็นฝีในตับแตกเข้าปอด
5. เชื้อที่เป็นสาเหตุของโรคปอดอักเสบติดเชื้อในชุมชนที่พบได้บ่อยคือ เชื้อแบคทีเรีย เช่น Strephylococus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis เป็นต้น หรือเชื้อไวรัส เช่น influenza, rhinovirus, adenovirus, coronavirus เป็นต้น

รู้ได้อย่างไรว่าปอดอักเสบ

แพทย์จะวินิจฉัยจากอาการและการตรวจร่างกาย และทำการตรวจวินิจฉัยด้วยการตรวจ X- Ray ปอดและตรวจเลือด รวมถึงนำเสมหะของคนไข้ไปตรวจเพาะเชื้อเพื่อยืนยันการวินิจฉัยโรคและตรวจแยกเชื้อที่เป็นสาเหตุ ซึ่งผลตรวจที่ได้จะนำไปสู่แนวทางการรักษาที่ถูกต้อง

การรักษา

1. การรักษาแบบจำเพาะ การใช้ยาฆ่าเชื้อ โดยแพทย์จะเลือกยาที่คิดว่าครอบคลุมเชื้อก่อโรคที่น่าจะเป็นสาเหตุของปอดอักเสบติดเชื้อ โดยพิจารณาจากอาการทางคลินิก และระบาดวิทยา
2. การรักษาแบบประคับประคอง โดยจะให้ยาเพื่อบรรเทาอาการ เช่น ยาพ่นขยายหลอดลม ยาละลายเสมหะ ยาลดไข้ ยาแก้ไอ
3. การรักษาภาวะแทรกซ้อน ในบางรายภาวะปอดอักเสบติดเชื้อรุนแรงมาก อาจมีภาวะระบบทางเดินหายใจล้มเหลว ซึ่งต้องใส่ท่อช่วยหายใจ และใช้เครื่องช่วยหายใจ

การป้องกัน

ฉีดวัคซีนป้องกันโรคปอดอักเสบติดเชื้อ ปัจจุบันมีวัคซีนที่ป้องกันปอดอักเสบติดเชื้ออยู่ 2 ชนิด เพื่อลดความรุนแรงและภาวะแทรกซ้อน

1. วัคซีนป้องกันโรคปอดอักเสบ (Pneumococcal vaccine)
2. วัคซีนไข้หวัดใหญ่ (Influenza vaccine) ซึ่งควรจะฉีดวัคซีนทุกปี

สำหรับการดูแลสุขภาพปอดของเรา คือ ไม่สูบบุหรี่ เนื่องจากบุหรี่จะไปทำลายกระบวนการป้องกันการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจตามธรรมชาติของปอด , หมั่นดูแลสุขอนามัยส่วนตัว สร้างระบบภูมิคุ้มกันให้แข็งแรงด้วยการนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ไม่ดื่มสุรามากจนมึนเมาเพราะอาจสำลักเอาเชื้อโรคจากปากเข้าปอด และเมื่อมีอาการหวัดควรรีบมาพบแพทย์เพื่อประเมินอาการ และหมั่นตรวจสุขภาพปอดของเราทุกปี