โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) ต้นเหตุอัมพาต ที่คนอายุน้อยและวัยทำงานก็เป็นได้

คนไทยมักรู้จักโรคหลอดเลือดสมอง (stroke) ในชื่อว่า “โรคอัมพาต หรือ อัมพฤกษ์” ซึ่งเกิดจากการที่เนื้อเยื่อสมองมีการขาดเลือด ทำให้แขนขาขยับไม่ได้ ปากเบี้ยว หรือมีปัญหาด้านการสื่อสาร ถ้าเป็นถาวรก็จะเรียกว่าเป็น อัมพาต ถ้าเป็นชั่วคราวก็จะเรียกว่า อัมพฤกษ์ นั่นเอง

โดยปกติโรคหลอดเลือดสมองมักจะเกิดในผู้ที่มีอายุมาก โดยมักพบในผู้ป่วยอายุมากกว่า 40 ปีขึ้นไป แต่อย่างไรก็ตาม โรคหลอดเลือดสมองสามารถพบได้ในผู้ที่อายุน้อยเช่นกัน

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) ในคนอายุน้อย คืออะไร ?

โรคหลอดเลือดสมอง หรือ Stroke คือ ภาวะที่สมองขาดเลือดไปเลี้ยง เนื่องจากหลอดเลือดตีบ อุดตัน หรือ หลอดเลือดแตก ส่งผลให้เนื้อเยื่อสมองถูกทำลาย ทำให้การทำงานของสมองบางส่วนหรือทั้งหมดผิดปกติไป อาการมักจะเกิดขึ้นทันทีทันใด ซึ่งส่วนใหญ่มักจะเกิดในผู้ที่มีอายุมาก

แต่อย่างไรตาม ในผู้อายุน้อยกว่า 50 ปี ก็สามารถพบโรคหลอดเลือดสมองได้มากถึง 15% โดยทั่วไปหากเรากล่าวถึงโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย หรือ stroke in the young จะหมายความถึง โรคหลอดเลือดสมองที่พบในผู้ป่วยที่อายุต่ำกว่า 40 ปี

ปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง ในคนอายุน้อยมีอะไรบ้าง ?

ปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย มีความคล้ายกันกับคนที่อายุมาก แต่ที่สำคัญคือ ในคนอายุน้อยจะมีปัจจัยเสี่ยงที่กว้างกว่า โดยปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคหลอดเลือดสมองได้แก่ ข้อต่างๆ ดังต่อไปนี้

ปัจจัยที่ทำให้เกิดไขมันอุดตันและทำลายหลอดเลือด  

ปัจจัยต่างๆ ต่อไปนี้ ทำให้เกิดโรคหลอดเลือดสมองได้ในทุกกลุ่มอายุ ในกลุ่มคนอายุน้อย ที่ควบคุมโรคประจำตัวดังกล่าวได้ไม่ดี อาจทำให้เกิดภาวะไขมันอุดตัน และเสี่ยงกับการเกิดโรคหลอดเลือดสมองได้

• โรคความดันโลหิตสูง
• ไขมันในเลือดสูง
• โรคเบาหวาน
• การสูบบุหรี่
• การดื่มแอลกอฮอล์
• ใช้ยาเสพติด เช่น ยาบ้า โคเคน เฮโรอีน เป็นต้น

ปัจจัยเสี่ยงในผู้หญิงอายุน้อย

1. การมีไมเกรนชนิดมีอาการนำ (Migraine with aura)

ไมเกรนชนิดมีอาการนำ คือ ไมเกรนที่มีอาการเห็นแสงแวบ ๆ สีขาวหรือรุ้ง เป็นรอยหยึกหยัก หรือเป็นเส้นนำมาก่อน หรือเกิดพร้อมกับอาการปวดหัว โดยพบว่าไมเกรนชนิดมีออร่า มักจะเกิดในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย นอกจากนี้ยังมีปัจจัยเสี่ยงอื่นที่เพิ่มโอกาสการเกิดโรคหลอดเลือดสมองตีบ (Ischemic stroke) ในผู้ป่วยไมเกรนชนิดมีอาการนำ ได้แก่ การสูบบุหรี่และการใช้ยาคุมกำเนิด โดยการศึกษาพบว่าถ้าผู้ป่วยมีปัจจัยเสี่ยงทั้ง 3 ข้อนี้ จะมีโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมองมากกว่าประชากรทั่วไปถึง 9 เท่า

ศึกษาเพิ่มเติมเรื่องไมเกรนได้จาก https://www.praram9.com/migraine/

2. การใช้ยาคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจน

ยาคุมกำเนิดชนิดที่ใช้ในปัจจุบันมีหลากหลายแบบ แต่ชนิดที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจนสูง จะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดสมองมากขึ้น 2.75 เท่า ในขณะที่ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม ซึ่งมีฮอร์โมนเอสโตรเจนต่ำกว่า และเป็นที่แพร่หลายมากกว่าในปัจจุบันนั้น มีผลการศึกษาพบว่า เพิ่มความเสี่ยงมากขึ้น 1.9 เท่า และบางการศึกษาพบว่าไม่เพิ่มความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง ส่วนยาคุมกำเนิดแบบที่มีแต่ฮอร์โมนโปรเจสติน ไม่พบว่าเพิ่มความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมอง

แต่อย่างไรก็ดี การตั้งครรภ์ก็อาจเป็นความเสี่ยงหนึ่งของโรคหลอดเลือดสมองได้ ดังนั้นเมื่อเทียบกับความเสี่ยงการเกิดโรคหลอดเลือดสมองที่อาจเกิดได้ขณะตั้งครรภ์นั้น คำแนะนำของแพทย์ ณ ปัจจุบัน คือ ผู้หญิงที่มีความเสี่ยงการเกิดโรคหลอดเลือดสมองและอยู่ในวัยเจริญพันธุ์ ยังสามารถกินยาคุมกำเนิดได้ โดยอาจเลือกชนิดให้เหมาะสมกับโรคประจำตัวของตัวเอง

3. การตั้งครรภ์

การเกิดโรคหลอดเลือดสมองในการตั้งครรภ์นั้น พบได้ประมาณ 30 ครั้งต่อการตั้งครรภ์ 100,000 ครั้ง สาเหตุที่ระหว่างตั้งครรภ์มีโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมองเพิ่มขึ้น เพราะการตั้งครรภ์ทำให้เกิดภาวะเลือดแข็งตัวง่ายขึ้น นอกจากนี้หญิงตั้งครรภ์มีโอกาสเกิดโรคครรภ์เป็นพิษ และภาวะความดันโลหิตสูงในขณะตั้งครรภ์ อันอาจทำให้เกิดทั้งสมองขาดเลือดและหลอดเลือดสมองแตกตามมาได้

ปัจจัยเสี่ยงจากโรคหัวใจ

• การมีรูที่ผนังห้องหัวใจ (Patent foramen ovale)
• โรคกล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแรง
• โรคลิ้นหัวใจตีบหรือรั่ว
• มีการติดเชื้อที่เยื่อบุหัวใจหรือลิ้นหัวใจ
• โรคหัวใจพิการแต่กำเนิด
• หัวใจเต้นผิดจังหวะชนิดหัวใจห้องบนเต้นพริ้ว (Atrial fibrillation)

ปัจจัยเสี่ยงจากโรคที่ทำให้เกิดเลือดแข็งตัวง่าย

• กลุ่มอาการต้านฟอสโฟไลปิด (Antiphospholipid syndrome)
• โรคแพ้ภูมิตัวเอง หรือ SLE (Systemic lupus erythematosus) ทำให้เกิดเลือดแข็งตัวง่าย หรือหลอดเลือดตีบไขมันอุดตันง่าย หรือทำให้เกิดหลอดเลือดอักเสบ
• โรคมะเร็ง ทั้งมะเร็งทั่วไปหรือมะเร็งระบบเลือด ทำให้เกิดเลือดแข็งตัวง่ายและอุดตันที่สมอง

ผู้มีภาวะหลอดเลือดแดงปริแตก

ผู้ที่มีภาวะหลอดเลือดแดงใหญ่ที่ด้านหน้าคอปริแตก หรือหลอดเลือดแดงที่คอด้านหลังปริแตก ซึ่งสัมพันธ์กับการบาดเจ็บของหลอดเลือด การหมุนบิดคอรุนแรงจากการนวดการทำนวดจัดกระดูก (Chiropractic) หรืออุบัติเหตุทางรถยนต์ เป็นต้น

ปัจจัยเสี่ยงจากโรคทางพันธุกรรมบางอย่าง

• โรค แฟเบร (X-linked Fabry Disease) ซึ่งเป็นโรคที่เกิดจากการกลายพันธุ์ของยีน ทำให้ขาดเอนไซม์บางชนิดที่สามารถสร้างความเสียหายให้แก่อวัยวะภายใน เช่น หัวใจ ปอด ไต ช่องท้องระบบประสาท และสมองได้
• โรค MELAS เป็นโรคที่มีความผิดปรกติของระบบประสาท ที่เกิดจากการกลายพันธุ์ในดีเอ็นเอของไมโทรคอนเดรียภายในเซลล์
• โรค CADASIL เป็นโรคที่ส่งผลกระทบต่อการกลายพันธุ์ของเซลล์กล้ามเนื้อของ
• หลอดเลือดขนาดเล็กทำให้กล้ามเนื้อของหลอดเลือดเสียหาย และทำให้การไหลเวียนเลือดในสมองไม่ดี
• โรคโมยาโมยา (Moyamoya disease) เป็นโรคที่มีความผิดปกติของหลอดเลือดในสมองเนื่องจากหลอดเลือดหลักที่นำเลือดไปสู่สมองเกิดอุดตันหรือตีบแคบลง
• โรคทางพันธุกรรมบางอย่างที่เป็นมาตั้งแต่กำเนิด เช่น
• ความผิดปกติทางพันธุกรรมของ Factor V Leiden (Factor V Leiden mutation) ซึ่งพบบ่อยในผู้ป่วยเชื้อชาติตะวันตก
• ภาวะพร่อง Protein C และ S
• ภาวะพร่อง Antithrombin III
• ภาวะระดับ Homocysteine ในเลือดสูง (Hyperhomocysteinemia)

ผู้มีประวัติเคยฉายรังสีบริเวณคอ

ผู้ที่เคยมีประวัติเคยฉายรังสีบริเวณคออาจทำให้หลอดเลือดแดงที่คอเสื่อมสภาพ และเพิ่มความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมองได้

ปัจจัยเสี่ยงจากโรคของหลอดเลือดแดง

ความเสี่ยงจากสาเหตุโรคของหลอดเลือดแดงอาจพบได้ไม่บ่อยนัก แต่ก็เป็นความเสี่ยงหนึ่งของโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อยได้ โรคของหลอดเลือดแดงดังกล่าว ได้แก่

• โรคทากายาสุ (Takayasu arteritis) เป็นโรคที่เกิดจากการอักเสบเรื้อรังของหลอดเลือดแดงขนาดใหญ่ และแขนงต่างๆ
• โรคหลอดเลือดสมองอักเสบ เป็นโรคที่มีการอักเสบของหลอดเลือดในสมองหรือไขสันหลังอาจตามหลังการติดเชื้อ เช่น วัณโรคในเยื่อหุ้มสมอง
• ภาวะที่มีการแคบลงของหลอดเลือดแดง (Fibromuscular dysplasia) เป็นภาวะการเจริญเติบโตของเซลล์ส่วนเกินภายในหลอดเลือดจะทำให้หลอดเลือดแดงแคบลงแล้วทำให้เลือดไหลผ่านได้น้อยลง
• ภาวะหลอดเลือดแดงหดตัวชั่วคราว (Reversible Cerebral Vasoconstriction Syndrome) เกิดจากการที่หลอดเลือดในสมองหดตัวชั่วคราว ทำให้เกิดการขาดเลือดชั่วคราว สาเหตุ อาจเกิดจากยาบางอย่าง เช่น ยาต้านซึมเศร้า ยารักษาโรคไมเกรน ยาลดน้ำมูก ยากดภูมิต้านทาน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ยาเสพติด เช่น โคเคน ยาบ้า หรืออาจกระตุ้นได้ด้วยการตั้งครรภ์ เป็นต้น